Leki onkologiczne nie powstają z dnia na dzień. Ich rozwój to złożony, wieloetapowy proces – od identyfikacji celów molekularnych, przez modelowanie struktur białkowych, po testowanie precyzyjnych terapii komórkowych. Dr Ioannis Papasotiriou, założyciel RGCC International, wyjaśnia, co tak naprawdę kryje się za nowoczesną farmakologią onkologiczną i jak walka z rakiem coraz bardziej zależy od ukierunkowanych, spersonalizowanych rozwiązań.

Rozwój nowego leku, zwłaszcza w onkologii, to złożony i wieloaspektowy proces. Mówiąc o „leku”, należy pamiętać, że odnosi się on do czegoś więcej niż tylko zwykłej tabletki czy zastrzyku. Leki to zazwyczaj substancje (często chemiczne) zaprojektowane w celu celowania i zwalczania mechanizmów chorobowych, ale w onkologii wyzwanie jest znacznie bardziej złożone.

W leczeniu raka lek musi oddziaływać na mechanizmy obecne nie tylko w komórkach nowotworowych, ale także w normalnych, zdrowych komórkach. Ponadto komórki nowotworowe znane są ze swojej zdolności adaptacji do leczenia w miarę upływu czasu, co komplikuje opracowywanie skutecznych terapii. Co więcej, rak nie jest pojedynczą chorobą, ale obejmuje wiele podgrup, które zachowują się odmiennie w różnych guzach, a nawet w różnych obszarach tego samego guza. Ta różnorodność podkreśla potrzebę precyzyjnego i spersonalizowanego podejścia w onkologii.

Aby skutecznie leczyć raka, niezbędne są zaawansowane terapie. Obejmują one produkty inżynierii genetycznej, modyfikowane produkty komórkowe lub specjalnie wyszkolone komórki, zaprojektowane do bardziej precyzyjnej walki z rakiem.

Niezależnie od rodzaju nowego leku lub zaawansowanej terapii, proces rozwoju leku przebiega według określonych etapów. Pierwszym krokiem jest głębsze zrozumienie podstawowego mechanizmu napędzającego progresję choroby. Ten etap nazywa się identyfikacją celu. W tym celu opieramy się na danych uzyskanych z próbek pobranych od pacjentów lub za pomocą modeli komórkowych opracowanych w laboratorium, zwanych guzami nowotworowymi. Obserwując ten sam mechanizm konsekwentnie występujący w tym samym typie nowotworu na określonym etapie choroby, możemy zidentyfikować potencjalny cel.

Następnym krokiem jest weryfikacja znaczenia celu. Zazwyczaj celem jest białko o nadmiernej ekspresji lub mutacji. Na tym etapie weryfikujemy rolę celu w progresji choroby, często poprzez eksperymenty, takie jak „knockdowny”. Można również zastosować dodatkowe techniki, takie jak klonowanie w modelach komórkowych. Następnie koncentrujemy się na kompleksowym zrozumieniu cech białka docelowego, w tym jego struktury i funkcji. Na podstawie tych cech, w tym jego lokalizacji i roli w chorobie, określamy, czy należy opracować cząsteczkę chemiczną, biocząsteczkę czy produkt komórkowy, który będzie ukierunkowany na to białko.

Jeśli struktura białka na to pozwala, możemy przystąpić do odkrywania leków poprzez opracowanie małych cząsteczek organicznych, które mogą hamować jego funkcję. Jeśli białko ma potencjał antygenowy, możemy rozważyć opracowanie przeciwciała monoklonalnego, które będzie je blokować. 

W przypadku białek o bardziej złożonych funkcjach możemy rozważyć opracowanie produktów inżynierii genetycznej lub terapii komórkowych.

Na tym etapie powinniśmy mieć związek wiodący lub lek kandydacki. Następnie kandydaci ci są oceniani pod kątem skuteczności i toksyczności w hodowlach komórkowych i modelach zwierzęcych. Dane zebrane w tych testach są gromadzone w dokumentacji technicznej, która potwierdza kliniczny potencjał i bezpieczeństwo leku. Jeśli dane te uzasadniają korzyści kliniczne i bezpieczeństwo, podejmujemy decyzję o kontynuowaniu badań na ludziach. W Europie decyzję o rozpoczęciu badań na ludziach podejmują albo krajowe organy kompetentne, albo Europejska Agencja Leków (EMA), o ile wniosek jest rozpatrywany zgodnie ze scentralizowaną procedurą. Na tym etapie lek jest określany jako Badany Produkt Leczniczy (IMP).

O autorze:

Dr Ioannis Papasotiriou urodził się w Monachium w Niemczech i jest absolwentem Wydziału Medycznego Uniwersytetu w Salonikach w Grecji. Specjalizował się zarówno w genetyce człowieka (Uniwersytet w Zurychu), jak i hematologii onkologicznej (MLU/UKH/Halle/Saale). Uzyskał tytuł magistra biologii molekularnej na Uniwersytecie Westminsterskim oraz drugi tytuł magistra onkologii na Uniwersytecie w Nottingham.

Uzyskał stopień doktora (MD, Ph.D.) na Uniwersytecie MLU, koncentrując się na inhibitorach kinazy tyrozynowej (TKI) w ludzkich liniach komórkowych raka. W latach 2001–2004 założył i pełnił funkcję dyrektora Arzt Genetik Zentrum w Salonikach.

O RGCC International:

Firma RGCC została założona w 2004 roku przez dr. Ioannisa Papasotiriou, który wierzy, że kluczem do skutecznego leczenia raka jest medycyna spersonalizowana. Dziś RGCC jest wiodącym innowatorem w dziedzinie diagnostyki onkologicznej. Wykorzystując wiodącą na świecie technologię, sprzęt i innowacyjne techniki, nasz zespół naukowców opracował szereg biopsji płynnych, które pomagają lekarzom śledzić postęp nowotworu i dostosowywać plany leczenia w oparciu o indywidualne profile pacjentów.